გთავაზობთ პოპულარულ ფრანგულ გაზეთ Le Figaro-ში გამოქვეყნებულ საინტერესო ინტერვიუს ნაპოლეონის ცნობილ მკვლევართან, „ნაპოლეონის ფონდის" დირექტორთან, პროფესორ ტიერი ლენცთან. ინტერვიუ 2021 წლის აქტუალურ თემას, ნაპოლეონის გარდაცვალების 200 წლისთავის აღნიშვნის საკითხს ეხება. ინტერვიუში ჩანს ნაპოლეონის ეპოქის გააზრების პრობლემები თანამედროვე საფრანგეთში და პროფესიონალი მკვლევარის შეფასება.
Figarovox: ნაპოლეონი ერთი მხრივ ფრანგთა ფავორიტი ისტორიული ფიგურაა, ამავე დროს კი წინააღმდეგობრივი, მათ შორის 1802 წელს მონობის აღდგენის გამო. ისტორიკოსთა შორის, თქვენ ნაპოლეონის მხურვალე დამცველი ხართ: შეგვიძლია დავაფასოთ ის მისი დიდებული ისტორიითა და პოლიტიკური მემკვიდრეობით და ამავე დროს გავიაზროთ რომ მის პიროვნებას ასევე ბნელი მხარეებიც ჰქონდა?
ტიერი ლენცი: მე არ ვარ ნაპოლეონის
„დამცველი“, მე მისი ერთ-ერთი ისტორიკოსი ვარ. რა თქმა უნდა ის ფრანგთა ერთ-ერთი ფავორიტი
ისტორიული პერსონაა, როგორც მისი ეპიკურობით, ისე ბედისწერით და იმიტომაც რომ იციან,
ან სულ მცირე, ხვდებიან მაინც ნაპოლეონის საქმეებს და რას უნდა ვუმადლოდეთ მას. ნაპოლეონი
ცოტათი ყველა ჩვენგანშია, მისი აგებული დაწესებულებებით, ძეგლებით; აღმშენებლობით,
რომელთაც ჩვენ ქალაქებში ვხედავთ; ასევე მისი კანონმდებლობით, სამოქალაქო კოდექსით.
ყოველივე ამან ითამაშა როლი ჩვენს ჩამოყალიბებაში და ამრიგად ჩვენში ცოცხლობს. სწორედ
ნაპოლეონმა დიდწილად შექმნა ის რაც დღეს ფრანგები და საფრანგეთია. რა თქმა უნდა, მან
მიიღო სადავო გადაწყვეტილებები, მაგრამ უფრო დღევანდელი გადასახედიდან ვიდრე თავის
ეპოქაში, აქ 1802 წელს მონობის აღდგენაც იგულისხმება. ამას ნაპოლეონის
არც ერთი ისტორიკოსი არასდროს უარყოფდა და როგორც ამბობენ „არ მალავდა ხალიჩის ქვეშ“,
განსხვავებით იმათგან, რომლებიც ნაპოლეონის მთელ მოღვაწეობას აკნინებენ ერთი გადაწყვეტილების
გამო. მონობის აღდგენას გეოპოლიტიკური და ეკონომიკური
საფუძველი ჰქონდა და არაფერი აკავშირებდა რასიზმთან. მაგრამ ისიც აღსანიშნავია რომ ამგვარი გადაწყვეტილებით ნაპოლეონმა თვითონვე
დაიხია თავისივე შეხედულებებისგან. მონობის აღდგენა წარმოადგენას შესანიშნავ
საკითხს ჩვენი ისტორიის შესასწავლად და განსასჯელად. ზოგიერთებმა არჩიეს ის უნაყოფო
და კონტროვერსიულ, განხეთქილების გამომწვევ საგნად ექციათ. მოდით თავი ავარიდოთ მათ
ხაფანგს.
Figarovox: შეგვიძლია
წარმოვიდგინოთ რომ საფრანგეთმა მისი ისტორიის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ფიგურის
ორასი წლისთავი პომპეზურად არ აღნიშნოს?
ტიერი ლენცი: ბევრი აქტივისტისა თუ ჩვეულებრივი
ჭკუის დამრიგებლებისთვის სამწუხაროდ, ვიტყვი რომ ორასი წლისთავის აღსანიშნავი ღონისძიებები
იქნება და უკვე დაიწყო კიდეც. ბევრი ღონისძიება დაგეგმილია, პარიზში, რეგიონებსა თუ
უცხოეთში: გამოფენები, კონფერენციები, მრავალი პუბლიკაცია, სხვადასხვა შეხვედრები და
ცერემონიები. შეიძლება ითქვას რომ ამ ღონისძიებებისადმი სკეპტიკურად განწყობილებს,
მოწინააღმდეგეებს საერთოდ არ მიუღიათ სათვალავში ის ფაქტი, რომ, მაგალითად, „ნაპოლეონის“
გამოფენაზე Grande Halle de La Villette-ში, აქცენტი გაკეთდა „ცხარე კითხვებზე“, მათ შორის 1802 წლის ბედკრულ
გადაწყვეტილებაზეც რომელიც Fondation pour la Mémoire de l’esclavage-ს ხელშეწყობით
მომზადდა. ყველაფერი მზადაა და ყველაფერი ჩატარდება.
ჯერ
გასარკვევია მიიღებს თუ არა ამ ღონისძიებებში გარკვეულ მონაწილეობას რესპუბლიკის პრეზიდენტი.
მე ვიცი რომ ჯერ არაფერია გადაწყვეტილი, თუმცა ჩვენ მხოლოდ გაგვეხარდება თუ ეს მოხდება
და რატომაც არა, მისი სიტყვით გამოსვლა კიდევ უფრო მეტ ჩართულობას გამოიწვევს მსხვილი
კულტურული დაწესებულებების და მოქალაქეების. ბოლო-ბოლო, ჩვენ ფრანგები ვართ, გვიყვარს
საფრანგეთი, მისი ისტორია და გვაქვს უფლება შევისწავლოთ ნაპოლეონი. შესაძლოა ამას მეტი
ყურადღება დავუთმოთ მომავალ კვირებში და მაკრონისთვისაც, უეჭველად, მნიშვნელოვანი იქნება
ამის თქმა.
 |
| ძველი და ახალი თაობის ნაპოლეონოლოგები: ტიერი ლენცი და ჟან ტიულარი |
Figarovox: თქვენი აზრით, ნაპოლეონი „რესპუბლიკის მესაფლავეა“,
როგორც ამას ალექსის კორბერი (მემარცხენე პარტია „დაუმორჩილებელი საფრანგეთი“) წერს?
ტიერი ლენცი: მუსიე კორბერი ადრე ისტორიის მასწავლებელი იყო, მაგრამ ახლა ნამდვილად
აღარ არის. ყველა შემთხვევაში, მან ხელი აიღო საკითხის კომპლექსურობის ცნობაზეც კი
და ახლა მხოლოდ შეძახილებით ცდილობს მის ინტერპრეტირებას. თუ გავკადნიერდებოდი, ვურჩევდი
გადაიკითხოს ის ავტორები რომელთაც კარგად უნდა იცნობდეს: [ჟორჟ] ლეფევრი, [ალბერტ]
მატიეზი და [ალბერტ] სობული. მათგან არც ერთი არ იხსენიებს ნაპოლეონს როგორც „რესპუბლიკის
„მესაფლავს“. მათ იცოდნენ რომ ორასი წლის წინ სიტყვა „რესპუბლიკას“ არ გააჩნდა ინსტიტუციური
მნიშვნელობა და ნამდვილად არ იყო ისეთივე „ჯადოსნური“ და ყოვლისმომცველი მცნება როგორც
ის დღეს არის. უფრო მეტიც, მაშინდელ საფრანგეთში თუ მის ფარგლებს გარეთ, ბევრ მიაჩნდა
რომ სწორედ ბრიუმერის გადატრიალებამ გადაარჩინა რესპუბლიკა და რევოლუციის მონაპოვარი; ზოგიერთი საერთოდაც იაკობინიზმის
და ტერორის დაბრუნებას მოელოდა, რაც სინამდვილეში მცდარი მოსაზრება აღმოჩნდა. ზოგადად,
ბრიუმერის შედეგად რევოლუციის პრინციპები, პირველ რიგში კი, მოქალაქეთა თანასწორობა,
შენარჩუნდა. აქვე დავამატებ, და ვფიქრობ, ბატონმა კორბერმა ეს კარგად იცის, რომ როდესაც
ნაპოლეონი იმპერატორი გახდა - რაც დამტკიცებული იქნა ეროვნული პლებისციტით - მას „რესპუბლიკის იმპერატორს“
უწოდებდნენ. ეს ძალიან საინტერესო საკითხია
შესასწავლად, რისთვისაც მე ვიწვევ პარლამენტის არამხოლოდ ამ წევრს, არამედ ყველას,
ვისაც ჩვენი ისტორიის ცოდნა უნდა. ჩაეძიეთ და ნახეთ, რამდენად რთულია ყველა ეს საკითხი.
Figarovox: თქვენ აცნობიერებთ
მორალისა და იდეოლოგიის როლს ისტორიასა და მეხსიერებაში?
ტიერი ლენცი: ნათელია რომ „მორალი“ და
იდეოლოგია ისტორიის ნაწილად იქცა. დავამატებდი, რომ ამჯერად მორალისტები და იდეოლოგები
ნაციონალურ და ევროპული ისტორიის ძალიან დიდ ნაწილს უტევენ. ისინი, ალბათ, ფიქრობენ
რომ მათი დიდების მომენტი დადგა: ჟანა დ’არკის და კოლბერის [კრიტიკა] მხოლოდ გახურება
იყო. ყველა ხვდება რომ ნაპოლეონი მხოლოდ ფასადია მათი დღის წესრიგის: სურთ ჩვენი წარსულის,
ტრადიციების და შეხედულებების მოშლა და მათი ჩანაცვლება ზიზღით ყოველგვარი ეროვნულისადმი,
ქმნიან კონკურენციას მსხვერპლად წარმოჩენისთვის და ყველაფრის კოლონიალური წარსულის
ჭრილში გააზრება სურთ. როგორც ერთმა ავტორმა
თქვა, ისინი ჭკუიდან გადადიან როდესაც ხედავენ რომ სადღაც არიან ბედნიერი ადამიანები,
რომლებიც სიამოვნებას იღებენ ისტორიის შესწავლით, სიხარულით ხვდებიან სხვებს, რათა
„აღნიშნონ“ ეს და ამაყობენ იმით, რომ ფრანგები არიან. მოთმინებით უნდა აღვიჭურვოთ,
თავშეკავებულები ვიყოთ, მაგრამ ამავე დროს, არ დავუთმოთ მათ ბრძოლის ველი. აქ მხოლოდ
ერთ პიროვნებაში არაა საქმე, ისეთი დიდი და შეუცვლელი პიროვნებაც რომ იყოს როგორიც
ნაპოლეონია. აქ მთავარია ვინ ვართ ჩვენ და როგორებად გვინდა რომ დავრჩეთ.
Figarovox: შეიძლება
კი წარსულის გახსენება ისე, რომ არ გამოვიწვიოთ კამათი?
ტიერი ლენცი: ეს შესაძლებელია და ეს
ის არის, რისკენაც უნდა მივილტვოდეთ ნაპოლეონის გარდაცვალების მეორასე წლისთავზე. შეეცადეთ
გქონდეთ დიალოგი, როდესაც გვყავს თანამოსაუბრეები, ნუ გადავარდებით უკიდურესობებში
და ნუ გადავღვრით აბაზანიდან წყალს ბავშვიანად, ნუ გადავუსმევთ ხაზს ნაპოლეონს მთელს
მონაპოვარს მისი ერთი კონკრეტული სადავო გადაწყვეტილების გამო. მოკლედ რომ ვთქვათ,
მოდით დავიწყოთ საუბარი და არ მივატოვოთ საჯარო
დისკუსია მხოლოდ იმ წუწუნა ადამიანებისთვის,
რომლებიც, მხოლოდ იმიტომ რომ ჩვენ არ გვსურს მათთან შეკამათება, ფიქრობენ რომ ყველაფრის უფლება აქვთ. ისტორია არ უნდა იყოს ბრძოლის
ველი შუღლისა და ბრაზისთვის. მას უნდა ჰქონდეს საშუალება ესაუბროს თანამოქალაქეებს.
ვიყოთ ოპტიმისტები და ჩავთვალოთ რომ ეს შესაძლებელია.
წყარო: LeFigaro.fr
ნიკა ხოფერიას თარგმანი
