მემნონ როდოსელი: ალექსანდრე მაკედონელის უდიდესი მოწინააღმდეგე

ალექსანდრე მაკედონელი ანტიკური ხანის ერთ-ერთი უდიდესი ისტორიული ფიგურაა, რომელმაც შექმნა უზარმაზარი იმპერია და საფუძველი ჩაუყარა ელინისტურ სამყაროს. ბრწყინვალე სამხედრო ნიჭით გამორჩეულმა მაკედონელმა მეფემ, გაიმარჯვა გრანიკოსის, ისოსის, გავგამელას, ჰიდასპეს ბრძოლებში, ბრწყინვალედ ორგანიზებული ალყებით აიღო  ტიროსი, ღაზა, სათავეში მოექცა ანტიკური სამყაროს უდიდესი ნაწილს ბალკანეთიდან ინდოეთამდე. აქემენიანთა იმპერია, ძველი აღმოსავლეთის უდიდესი სახელმწიფო, ძვ.წ. IV საუკუნისთვის, სამოქალაქო ომების, აჯანყებებისა და ბერძნებთან საგარეო მარცხის შემდეგ, შესუსტებული იყო, სატრაპიებს სათანადოდ ვერ აკონტროლებდა, თუმცა, ის კვლავინდებურად რჩებოდა დიდი სამხედრო შესაძლებლობების, უმდიდრეს ქვეყნად. მაგრამ მძლავრი და კარგად ორგანიზებული არმიის სათავეში მდგარი, ბალკანეთის ჰეგემონი მაკედონიის მეფესთან ბრძოლას შესაბამისი სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობა სჭირდებოდა, რომელიც ორგანიზებას გაუწევდა მასშტაბურ ომს და აირჩევდა სწორ სტრატეგიას. ვერც სპარსელმა სატრაპებმა და ვერც მეფე დარიოს III-მ ეს ვერ შეძლეს, მაგრამ, აქემენიანთა სამსახურში მყოფი გამოცდილი ბერძენი სარდალი, ალექსანდრესთვის ღირსეული და უაღრესად სახიფათო მოწინააღმდეგე აღმოჩნდა, რომელიც ყველაზე ახლოს იყო მაკედონელი დამპყრობლის გეგმების ჩაშლასა და ომის ბედის შემოტრიალებასთან. ეს იყო მემნონი კუნულ როდოსიდან.

ჭადრაკის კუს საიდუმლო

შუა საუკუნეების ქართულ პოემაში, „ამირანდარეჯანიანში“, ჩამოთვლილია შვიდი უნარი, რომელსაც ყველა რაინდი უნდა ფლობდეს: მშვილდოსნობა, ასპარეზობა, შუბის ხმარება, ცხენოსნობა, ნადირობა, ცურვა და ჭადრაკი.[1] არჩილ მეფეც, დაახლოებით იგივე თვისებებს ჩამოთვლის XVII საუკუნეში და მისგან შექებულ უნარებს შორის, კვლავ გვხვდება ჭადრაკი. გიორგი ათონელი რელიგიურ ტექსტშიც ასახელებს, მეფე ვახტანგ VI წესებს აღწერს, სულხან-საბა ორბელიანი ლექსიკონში განმარტავს, თეიმურაზ II კი საინტერესო ლექსს უძღვნის გვიანანტიკურ ხანაში შექმნილ უკვდავ თამაშს, რომელსაც ამიერკავკასიაში სულ ცოტა, 1300 წელია, რაც თამაშობენ.

რიდლი სკოტის „უკანასკნელი დუელი" (2021)

1386 წლის 29 დეკემბრის ცივ და მოქუფრულ დღეს, სან მარტინ დე შამპის სააბატოს სატურნირე მოედნის გარშემო, მრავალი ადამიანი იყო შეკრებილი. საფრანგეთის მეფე შარლ VI, მისი ძმა ორლეანის ჰერცოგი; ბიძები, ბერის ჰერცოგი ჟანი, ბურგუნდიის ჰერცოგი ფილიპე მამაცი, ლუი დე ბურბონი. ათასობით პარიზელი, რომელიც ორთაბრძოლისთვის დანიშნულ დროზე ადრე მოვიდნენ სააბატოში. ყველას სურდა ეხილა ჟან დე კარუჟის და ჟაკ ლე გრის სამკვდრო-სასიცოცხლო შეტაკება. ეხილა მარგარიტ დე კარუჟი, ჟაკ ლე გრის ბრალმდებელი, რომლის ბედიც ორთაბრძოლის შედეგზე იყო დამოკიდებული, ეხილა უკანასკნელი დუელი, რომელიც მეფისა და პარიზის პარლამენტის თანხმობით გაიმართა, შუა საუკუნეების საფრანგეთის ისტორიაში ყველაზე გახმაურებული და საინტერესო სასამართლო პროცესის შემდეგ. 

უელინგტონის ჰერცოგი: ბრიტანეთის იმპერიის მახვილი (ნაწილი I)

სერ ართურ უელსლი, ჰერცოგი უელინგტონი – ინგლისის ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი მხედართმთავარი, იმავე აღიარებით სარგებლობდა საფრანგეთის რევოლუციისა და ნაპოლეონის ომების დროს. უმთავრესად კი ცნობილია 1815 წელს გამართულ ვატერლოოს ბრძოლაში ნაპოლეონის არმიაზე მოპოვებული დიდი გამარჯვებით, რომელმაც განაპირობა იმპერატორის გადადგომა და „ასი დღის" დასასრული. როგორც ბრიტანელი ისტორიკოსი, გრეგორი ფრემონტ-ბარნსი წერს: „სადავოა იყო თუ არა უელინგტონი ბრიტანეთის ყველა დროის უდიდესი ჯარისკაცი, თუმცა უდავოდ მთავარი მოქმედი პირი გახლდათ მოკავშირეთა გამარჯვებებში როგორც ნახევარკუნძულის ომში, ისე 1815 წლის ბელგიის კამპანიაში. საფრანგეთის რევოლუციისა და ნაპოლეონის ომების დროს, არც ერთ სხვა მხედართმთავარს არ ჰქონია ამ მასშტაბის წარმატებები ფრანგების წინააღმდეგ, როგორიც უელინგტონს ჰქონდა, რომელმაც დაამარცხა ნაპოლეონის მთელი რიგი თანამებრძოლები პორტუგალიაში, ესპანეთსა და სამხრეთ საფრანგეთში 1808-1814 წლებში, სანამ საბოლოოდ წარმატებით დაუპირისპირდებოდა თვითონ იმპერატორს ვატერლოოსთან 1815 წელს".

ნაპოლეონი და თანამედროვე საფრანგეთი (ტიერი ლენცის ინტერვიუ Le Figaro-ში)

გთავაზობთ პოპულარულ ფრანგულ გაზეთ Le Figaro-ში გამოქვეყნებულ საინტერესო ინტერვიუს ნაპოლეონის ცნობილ მკვლევართან, „ნაპოლეონის ფონდის" დირექტორთან, პროფესორ ტიერი ლენცთან. ინტერვიუ 2021 წლის აქტუალურ თემას, ნაპოლეონის გარდაცვალების 200 წლისთავის აღნიშვნის საკითხს ეხება. ინტერვიუში ჩანს ნაპოლეონის ეპოქის გააზრების პრობლემები თანამედროვე საფრანგეთში და პროფესიონალი მკვლევარის შეფასება.

ნაპოლეონი: 51 კითხვა და ამდენივე პასუხი

ნაპოლეონი მსოფლიო ისტორიის განსაკუთრებულად გამორჩეული ისტორიული პერსონაა. კორსიკელი აზნაური, რომელიც ჯერ საფრანგეთის რევოლუციის გენერალი, შემდეგ კონსული, ბოლოს კი იმპერატორი გახდა; დიდი მხედართმთავარი, რომელიც წლების განმავლობაში ებრძოდა ევროპის ქვეყნების კოალიციებს; სამოქალაქო კოდექსის შემოქმედი და საფრანგეთის პირველი იმპერიის დამაარსებელი. მან ისეთი გადამწყვეტი როლი ითამაშა  XIX საუკუნის პირველ მეოთხედში რომ ამ პერიოდს ნაპოლეონის ეპოქის სახელით მოიხსენიებენ. ნაპოლეონის  როგორც ისტორიული ფიგურის პოპულარობა გამოწვეულია როგორც მისი გამორჩეული პირადი ნიჭითა და კოლორიტული ცხოვრებით, ისე ზოგადად ამ გარდამტეხი ისტორიული ეპოქით რომელმაც დიდი როლი ითამაშა თანამედროვე მსოფლიოს ჩამოყალიბებაში. დღემდე გრძელდება დავა ნაპოლეონის მემკვიდირეობაზე: იყო იგი რევოლუციის გადამრჩენელი თუ გამანადგურებელი; სისხლიანი დამპყრობელი და ტირანი თუ ეფექტური ადმინისტრატორი და რეფორმატორი? 2021 წელს შესრულდება ორასი წელი რაც ნაპოლეონი, 51 წლის ასაკში, გარდაიცვალა წმინდა ელენეს კუნძულზე. ამ წიგნში მკითხველი გაეცნობა ნაპოლეონის ცხოვრებასა და მოღვაწეობაზე დასმულ 51 საინტერესო კითხვა-პასუხს.

წიგნი გამოსცა გამომცემლობა „არტანუჯმა"(2020). არის სქელყდიანი და გამოცემულია მაღალი პოლიგრაფიული ხარისხით. თან ერთვის მრავალი საინტერესო ილუსტრაცია.

წიგნის შეძენა შესაძლებელია გამომცემლობა „არტანუჯის" მაღაზია „შაქრო ბაბუაში" (ჯერჯერობით, მხოლოდ online, სანამ გაიხსნება წიგნის მაღაზიები). მალე შევა წიგნის მაღაზიათა სხვა ქსელებშიც. 

ედჰემ ელდემი - აია სოფია: ეკლესია, მეჩეთი, კულტურის ძეგლი, მუზეუმი და სიმბოლო

    სტატია თურქულიდან თარგმნა სანდრო ბაკურაძემ 

ყველაზე სწორი იქნება თუკი აია სოფიასთან დაკავშირებულ დავას მისი საკრალიზაციის ბუნებრივი პროცესის ჩარჩოში განვიხილავთ. როგორც ჟურნალის ამ ნომერში გამოქვეყნებული სხვა სტატიებიც მიგვითითებენ, აია სოფიას საკრალიზაცია და მის ისტორიულ სახსოვრად ქცევას დიდი ისტორია აქვს და ოსმალეთის ისტორიის მნიშვნელოვან მონაკვეთს მოიცავს. იმის გათვალისწინებით, რომ მე გადავწყვიტე დამეწერა იმ პროცესის შესახებ, რომელიც ოსმალეთის იმპერიის ხელისუფლებას და უცხოელ მოგზაურებს შორის ვითარდებოდა და ოსმალეთის იმპერიაში მიმდინარე ვესტერნიზაციის პროცესით საზრდოობდა, მივიღე გადაწყვეტილება პერიოდიზაცია 18-ე საუკუნიდან დამეწყო.

დიდგორის ბრძოლა (1121 წ.): დავით IV-ს გადამწყვეტი დაპირისპირება სელჩუკებთან

XI-XII საუკუნეების მიჯნაზე, მცირე აზიასა და ახლო აღმოსავლეთში პოლიტიკურ ძალთა ბალანსი საგრძნობლად შეიცვალა, რაც ჯვაროსნულმა ლაშქრობებმა, ბიზანტიელებისა და ფატიმიანების კონტრშეტევებმა და სელჩუკთა იმპერიის დაშლის პროცესმა განაპირობა. სელჩუკთა იმპერია, რომელიც XI საუკუნის 90-იანი წლებამდე დომინანტი ძალა იყო, შიდა დაპირისპირებებმა მოიცვა და იმ დროისთვის, როცა საუკუნის მიწურულს ჯვაროსნული ლაშქრობები დაიწყო, სანახევროდ დაშლილი აღმოჩნდა. სელჩუკთა დიდი სულთნები, კვლავინდებურად ითვლებოდნენ უძლიერეს მმართველებად ისლამურ სამყაროში, თუმცა, რეალურად, უკვე გაცილებით ნაკლები ძალაუფლება გააჩნდათ და სელჩუკთა სახელმწიფოში შემავალი ცალკეული საამიროები, უმეტესად დამოუკიდებლად მოქმედებდნენ.

საიმპერიო შეჯიბრი" - Hnefatafl ყირიმის ომიდან (1853-56)

1855 წელს, ინგლისურმა კომპანიამ „Jacques"-მა, რომელიც უკვე 200 წელია ამზადებს სამაგიდო თამაშებს, გამოუშვა შუა საუკუნოვანი სკანდინავიური თამაშის, Hnefatafl-ს პირველი, კომერციული ვერსია (კლასიკური ვერსია იხილეთ ამ ლინკზე: ჰნეფატაფლი) „Imperial Contest"(საიმპერიო შეჯიბრი), რომელიც ამ პერიოდში მიმდინარე ყირიმის ომს ეხმიანება.

როგორი შეიძლებოდა ყოფილიყო დიდგორის ბრძოლის ილუსტრაცია შუა საუკუნეებში?

დიდგორის ბრძოლა (1121 წ.) საქართველოს სამხედრო ისტორიის გამორჩეული ნაწილი და დავით IV აღმაშენებლის ერთ-ერთი უდიდესი სამხედრო გამარჯვებაა. სამწუხაროდ, შუა საუკუნეების ქართულ მინიატურებსა თუ ფრესკებზე, ამ (ისევე როგორც არც ერთი სხვა) ბრძოლის სცენა არ გვხვდება. 
სამაგიეროდ, გვაქვს დასავლეთ ევროპული თუ ბიზანტიური მინიატურები, გობელენი და ა.შ. რომლებზეც შუა საუკუნეების სამხედრო კამპანიები და ბრძოლებია ასახული. ერთ-ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი და ორიგინალური ილუსტრაცია არის ე.წ. ბაიუს გობელენი. ის დამზადებულია XI საუკუნეში, ნორმანდიაში, სავარაუდოდ, ბაიუს ეპისკოპოსის ოდოს ან უილიამ დამპყრობლის მეუღლის, დედოფალ მატილდას შეკვეთით (დღეს ინახება ბაიუს გობელენის მუზეუმში, ნორმანდიაში). გობელენი, ძირითადად, გადმოსცემს ნორმანების მიერ ინგლისის დაპყრობის ისტორიას. მისი თითოეული ნაწილი, ცალკეულ ისტორიას წარმოადგენს. გამოსახულებების გარდა, გობელენზე წარწერებიც არის, რომელიც მოცემულ სცენებს აღწერს. გადავწყვიტე ამავე ტექსტურებით ამეწყო დიდგორის ბრძოლის გობელენი, თან დართული ლათინური წარწერებით, რომელსაც (თარგმანით) ამ პოსტში იხილავთ. ბაიოს გობელენზე კი დაწვრილებით იხილეთ შემდეგი პოსტი: ინგლისის დაპყრობა ბაიუს გობელენის მიხედვით
დაბლა მოცემული დიდგორის ბრძოლის გობელენი თანამედროვე ავტორის იმპროვიზაციაა (ამის აღნიშვნა მომიხდა იმიტომ, რომ ბევრმა მართლა XII საუკუნისად მიიჩნია)

Pax Mongolica - დაპყრობილი ქვეყნები მონღოლთა იმპერიაში

ოცდახუთ წელიწადში მონღოლთა არმიამ უფრო მეტი მიწა და ხალხი დაიპყრო, ვიდრე რომაელებმა ოთხი საუკუნის განმავლობაში.

ჯ. უეზერფორდი

ბოლო მოეღო სულთნების ხელმწიფებას, დაემხო ხალიფების ხელისუფლება, თავიანთ ტახტებზე ცახცახებდნენ კეისრები.

ედვარდ გიბონი

XIII საუკუნეში, მონღოლებმა მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი იმპერია შექმნეს, რომელიც ძლიერების პიკზე, თითქმის ადრიატიკის ზღვიდან წყნარ ოკეანემდე იყო გადაჭიმული, მოიცავდა შორეულ აღმოსავლეთს, ინდოჩინეთს, შუა აზიას, ევრაზიის ვრცელ სტეპებს, კავკასიას, ახლო აღმოსავლეთსა და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ევროპას; მთლიანად აკონტროლებდა აბრეშუმის გზის დიდ ნაწილს. იმდენად საგრძნობი იყო მონღოლთა იმპერიის პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული მნიშვნელობა, რომ ისტორიკოსები ამ პერიოდს რომის იმპერიის ძლიერების ხანას ადარებენ და „მონღოლურ მშვიდობას“ ანუ Pax Mongolica-ს  უწოდებენ. მართალია მონღოლთა იმპერიის ერთიანობა საკმაოდ მალე შეირყა, მაგრამ ოქროს ურდოს, იუანის დინასტიის, ჩაღატას ურდოსა თუ ილხანების სახელმწიფოები, კვლავინდებურად მართავდნენ ევრაზიის დიდ ნაწილს, დიდი ხანი კი, რომელიც ფორმალურად, ყველა ამ მიწის უზენაესი მმართველი იყო, იმპერიის ცენტრიდან, ჯერ ყარაყორუმიდან, შემდეგ კი, იუანის დინასტიის დაარსების დროიდან ხანბალიქიდან (პეკინიდან) განაგებდა სამფლობელოებს. ისევე როგორც ყველა იმპერიას, მონღოლებსაც ჰქონდათ თავიანთი მართვის სისტემა, რომელიც ყველა დაპყრობილ მხარეში სხვადასხვაგვარად იყო წარმოდგენილი, მიუხედავად იმისა, რომ მათ შორის გარკვეული მსგავსებაც არსებობდა. ამ სტატიაში განხილულია მონღოლთა ბატონობის პერიოდი და მისი დასასრული ჩინეთში, რუსულ სამთავროებსა და ირანში, ასევე შედარებულია მონღოლური საიმპერიო პოლიტიკა ამ ქვეყნებსა და საქართველოში.

ნაპოლეონი და ამერიკა

1799 წელს, როდესაც ნაპოლეონი საფრანგეთის პირველი კონსული და საფრანგეთის, ფაქტობრივად, ერთპიროვნული მმართველი გახდა, ამერიკის შეერთებული შტატებსა და საფრანგეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა უკვე ორ ათეულ წელზე მეტს მოითვლიდა. ფრანგები ამერიკელებს ჯერ კიდევ დამოუკიდებლობის ომის დროს ეხმარებოდნენ და მნიშვნელოვანი წვლილიც შეიტანეს მათ გამარჯვებაში ინგლისელებზე; 1783 წელს ბრიტანელებსა და ამერიკელებს შორის ზავი სწორედ პარიზში დაიდო. საფრანგეთის რევოლუციამ ფრანგულ-ამერიკული მეგობრობა საფრთხეში ჩააგდო.

გვიანანტიკური საქართველოს სამხედრო ისტორია, წიგნი II

ლაზიკის ომი (541-562 წწ.) გვიანანტიკურ ხანაში ირან-ბიზანტიის სამხედრო-პოლიტიკური ურთიერთობის ერთ-ერთი საკვანძო მონაკვეთი იყო. ბიზანტიის იმპერატორი იუსტინიანე I და ირანის შაჰი ხოსრო I ანუშირვანი -  VI საუკუნეში მოღვაწე გამოჩენილი მმართველები, ახლო აღმოსავლეთსა და კავკასიაში გაბატონებისთვის იბრძოდნენ. სამხედრო დაპირისპირების არეალი თანამედროვე დასავლეთ და ისტორიულ სამხრეთ საქართველოს მოიცავდა. ომში აქტიურად იყო ჩართული თვითონ ლაზიკის სამეფო, რომლის მეფე გუბაზ II სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე იცვლიდა პოლიტიკურ ორიენტაციას და ხან ერთ, ხანაც მეორე მებრძოლ მხარეს ემხრობოდა. ლაზიკის ომის შესახებ არსებული ისტორიული წყაროები მდიდარ ინფორმაციას შეიცავს ეპოქის პოლიტიკური თუ სოციალური ისტორიის შესასწავლად, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი კი სამხედრო ისტორიისთვისაა. წიგნში შესწავლილია ლაზიკის ომის ლანდშაფტი, სივრცე და რესურსები; ომის მონაწილე მხარეების არმიების ორგანიზება, აღჭურვილობა, მასშტაბები, სტრატეგია და ტაქტიკა, განსაკუთრებით კი - სამხედრო ლოჯისტიკა. ასევე წარმოდგენილია პროსოპოგრაფიული კვლევა ლაზიკის ომში მონაწილე ბიზანტიელი მხედართმთავრების შესახებ და ომის ორი საკვანძო ბრძოლის – პეტრას ალყისა და ცხენისწყალთან მომხდარი საველე ბრძოლის ვრცელი განხილვა. 

II ტომთან ერთად გამოიცა გვიანანტიკური საქართველოს სამხედრო ისტორიის I წიგნის განახლებული ვერსიაც. 

ნიკა ხოფერია - სამხედრო მომარაგებისა და ადგილობრივი რესურსების მოპოვების პრობლემა ლაზიკის ომში

ანტიკური ხანიდან დაწყებული, ომის დროს, მებრძოლი მხარეებისთვის ერთ-ერთ სერიოზულ პრობლემას ადგილობრივ პირობებში საჭირო რესურსების მოძიება წარმოადგენს. როგორც სუნ ძის „ომის ხელოვნებაშია“ აღნიშნული: „თუ ჯარს მარაგი და აღჭურვილობა თან არა აქვს, ის უკვე განწირულია; თუ მას სურსათ-სანოვაგე არ მიაქვს, უკვე განწირულია და თუ არსენალი არ გააჩნია, ასევე განწირულია".(1) ლაზიკის ომი ამ მხრივ გამონაკლისს არ წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ ანტიკური და შუა საუკუნოვანი ისტორიული წყაროები არც ისე მდიდარია არმიათა მოქმედებების, მათი რეალური პრობლემებისა და მდგომარეობის აღწერის ცნობებით, პროკოპი კესარიელისა და აგათია სქოლასტიკოსის თხზულებები მაინც გვაძლევს საშუალებას ამ საკითხებზე ზოგადად ვიმსჯელოთ. სხვა ავტორთა ცნობებითა და თანამედროვე ლიტერატურის მეშვეობით კი, შევავსოთ დანაკლისი. მოცემულ სტატიაში, პირველ რიგში, ზოგადად განვიხილავ ირანული, ბიზანტიური და მათი მოკავშირე მომთაბარე ალანებისა და ჰუნების არმიების ლოგისტიკას, შემდეგ კი საკვებ რესურსებზე, სურსათის მოპოვების შესაძლებლობებს შევეხები (სტატია გამოქვეყნდა „საისტორიო კრებულის" VII ტომში - ნიკა ხოფერია, „სამხედრო მომარაგებისა და ადგილობრივი რესურსების მოპოვების პრობლემა ლაზიკის ომში", საისტორიო კრებული 7, თბ. 2019, გვ. 9-24).

ნიკა ხოფერია - „ქართული საბრძოლო ხელოვნების ისტორია: ომების ისტორია"

ანტიკური ხანიდან ისტორიის ახალ პერიოდამდე, საქართველოს ტერიტორიაზე, მრავალი ომი, ბრძოლა, შეტაკება, დიდი თუ მცირე სამხედრო კამპანი გაიმართა. დიაოხისა და კოლხას, იბერიის, ერთიანი საქართველოს სამეფოს თუ სხვადასხვა პერიოდში დაშლილი ქართული სამეფო-სამთავროების ცხოვრებაში, მუდმივი საჭიროების გამო, სამხედრო საქმეს - მაღალი ხარისხის აბჯარ-საჭურვლის დამზადებას, სამხედრო ვალდებულების მქონე მამაკაცთა მომზადებას საბრძოლველად, მოქირავნე მეომრების შეკრებას, სამხედრო ტაქტიკის შემუშავებას სხვადასხვა გარემოებების შესაბამისად, ციხესიმაგრეების აგებასა და დაცვას - უმნიშვნელოვანესი ადგილი ეჭირა. სამხედრო საქმე პერიოდულად ვითარდებოდა, იცვლებოდა და დროის სტანდარტებს ერგებოდა. ქართველი მეომრები ცდილობდნენ იმ გამოწვევებისთვის ეპასუხათ რაც მათ წინაშე დგებოდა. სხვადასხვა დიდ იმპერიასთან, მომთაბარე თუ მკვიდრ ცივილიზაციებთან ბრძოლის შედეგად, საქართველოს მრავალფეროვანი სამხედრო ისტორია აქვს. 

ამ წიგნში, ისტორიულ წყაროებზე, არქეოლოგიურ მასალებსა და სათანადო სამეცნიერო ლიტერატურაზე დაყრდნობით, განხილულია ქართული სამხედრო ხელოვნების ისტორია ანტიკური ხანიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე. თითოეული ეპოქის სამხედრო საქმის, შეიარაღების, ტაქტიკის განხილვის შემდეგ, მოცემულია ამა თუ იმ პერიოდის მნიშვნელოვანი ბრძოლები, რომელიც წარმოდგენას გვიქმნის ამ დროის სამხედრო საქმეზე და განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს საქართველოს სამხედრო ისტორიაში.

წიგნი გამოცემულია მაღალი პოლიგრაფიული ხარისხით, არის სქელყდიანი, დაბეჭდილია ცარცის ქაღალდზე და თან ერთვის ფერადი რუკები და ილუსტრაციები. 

„ქართული საბრძოლო ხელოვნების ისტორია" არის ორტომეულის ნაწილი. მეორე ტომია „ქართველი მეფეები" (ავტორები ნიკოლოზ შონია, ლევან ტავლალაშვილი). ჯერჯერობით ცალკე ერთი ტომის შეძენა შესაძლებელი არ არის. ორივე წიგნის შეძენა შეგიძლიათ შემდეგ ინტერნეტ-მისამართზე: odisea.ge  სავარაუდოდ, უახლოეს პერიოდში გამოჩნდება წიგნის მაღაზიებშიც. 

სოხოისტას ბრძოლა (1545 წ.)

XV საუკუნის შუა ხანებში, გიორგი VIII-ს (საქართველოს მეფე 1446-66 წწ. კახეთის მეფე 1466-1476 წწ.) მეფობის დროს, საქართველოს ერთიანი სამეფო სამეფო-სამთავროებად დაიშალა. 1414 წელს საქართველოს მეფემ ალექსანდრე I-მა იმერეთის ერისთავად დიმიტრი ალექსანდრეს ძე დანიშნა, დიმიტრის გარდაცვალების შემდეგ კი ერისთავობა მისმა ვაჟმა ბაგრატმა მიიღო. 1462 წელს, ჩიხორის ბრძოლაში, ბაგრატმა გიორგი VIII დაამარცხა და იმერეთის მეფედ გამოაცხადა თავი (ბაგრატ II). 1465 წელს მან დროებით ქართლიც დაიკავა, თუმცა ერთ წელიწადში გიორგი VIII-მ ტახტი დაიბრუნა და ბაგრატს იმერეთში დაბრუნება მოუხდა. XV საუკუნის ბოლოდან, იმერეთის სამეფოს ახალი, ძლიერი მტერი გამოუჩნდა, ოსმალეთის იმპერია. 1453 წელს, ოსმალთა სულთანმა, მეჰმედ II-მ (1444-46; 1451-81 წწ.) კონსტანტინოპოლი აიღო, 1461 წელს კი, ოსმალებმა ტრაპიზონის იმპერიაც დაიპყრეს და საქართველოს გაუმეზობლდნენ. 1475 წელს, ყირიმის სახანოც მეჰმედ II-ს დაემორჩილა და ოსმალეთი შავ ზღვაზეც გაბატონდა. პირველად საფრთხის ქვეშ სამცხე-საათაბაგო აღმოჩნდა, შემდეგ კი იმერეთის სამეფო, რომელსაც სამი მიმართულებიდან ემუქრებოდა მტრის თავდასხმა, ჩრდილო-დასავლეთიდან (ჯიქეთ-აფხაზეთის გზით), ზღვისპირეთიდან გონიოს გზით და სამცხე-საათაბაგოს მხრიდან. ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ ეს უკანასკნელი იყო, რადგან ოსმალებს საშუალება ეძლეოდათ როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოს დასხმოდნენ თავს. ოსმალეთისთვის, სამხრეთ საქართველო, აღმოსავლეთში თავისი ყველაზე ძლიერი მოწინააღმდეგის, ირანის წინააღმდეგ, სტრატეგიულ პლაცდარმს წარმოადგენდა. მას შემდეგ, რაც XVI საუკუნის დასაწყისში ოსმალეთისა და ირანის ნახევარსაუკუნოვანი ომი დაიწყო, საქართველოც ამ დაპირისპირების არეალში მოექცა.  ომი განსაკუთრებით გამწვავდა ბაგრატ II-ს შვილიშვილის, ბაგრატ III-ს (1510-1565 წწ.) მეფობისას. 1510 წელს, ოსმალები იმერელთაგან მოულოდნელად შეიჭრნენ ქვეყანაში და ქუთაისი ააოხრეს.

117 ამბავი: ძველი რომი

117 ამბავი: ძველი რომი. შეადგინეს ნ. ხოფერიამ და ლ. ტავლალაშვილმა. თბილისი: არტანუჯი, 2019.

ძველი რომი საუკუნეების განმავლობაში იზრდებოდა მცირე იტალიური ქალაქ-სახელმწიფოდან ძლიერ რესპუბლიკამდე, შემდეგ კი, უზარმაზარ ტერიტორიაზე გაშლილ იმპერიამდე. ასწლეულების განმავლობაში ბრიტანეთის კუნძულებიდან ტიგროსისა და ევფრატის სანაპიროებამდე მცხოვრები ადამიანები ერთი სახელმწიფოს მოქალაქეები იყვნენ.

იმპერიის სტაბილურობას მოწესრიგებული ადმინისტრაცია, სამართალი, სამხედრო სისტემა განაპირობებდა. რომაელი მხედართმთავრები, სენატორები, მსახიობები, ექიმები თუ გლადიატორები რომაელ ავტორთა თხზულებებიდან გვესაუბრებიან. ფრესკები და რელიეფები, მთელს ევროპასა და ახლო აღმოსავლეთში მიმობნეული აკვედუკები, ამფითეატრები, სამხედრო ბანაკთა ნაშთები, ძველი რომის დიდ წარსულზე მოგვითხრობენ.

იმპერატორ ტრაიანეს მმართველობის დასასრულს, 117 წელს, რომის იმპერიამ თავის მაქსიმალურ სიდიდეს მიაღწია. რომის ისტორიას სწორედ ამდენ თავშესაქცევ ამბად წარმოგიდგენთ.

ნაბეჭდი წიგნის შეძენა შესაძლებელია „არტანუჯის" წიგნის მაღაზია „შაქრო ბაბუაში" (ჭავჭავაძის გამზ. 17ბ), „ბიბლუსის" ქსელში და სხვა წიგნის მაღაზიებში.  

სამხედრო ისტორიის ბლოგი: გამოცემების კატალოგი

სამხედრო ისტორიული წიგნებისა და თარგმანების კატალოგი (რომელზეც სამხედრო ისტორიის ბლოგის ავტორსა და თანაავტორებს აქვთ ნამუშევარი), რომელშიც პერიოდულად ახალ გამოცემებზე დაემატება ინფორმაცია. ასევე, მითითებულია გადმოსაწერი ბმულები ან ინფორმაცია თუ სად შეიძლება შეძენა ნაბეჭდი ან ელექტრონული ფორმით. 

ლაზიკის ომი – ლანდშაფტი, სივრცე, რესურსები

VI საუკუნეში, ბიზანტიის იმპერატორ იუსტინიანეს პერიოდში მომხდარ მრავალრიცხოვან ომებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე ხანგრძლივი და რთული, აღმოსავლეთ ფრონტზე, სამხრეთ კავკასიაში, ლაზიკის სამეფოს ტერიტორიაზე სპარსელებთან ომი იყო. ორივე მხარეს, ბიზანტიის იმპერიასაც და სასანურ სპარსეთსაც, განსაკუთრებული სტრატეგიული ინტერესები გააჩნდათ და შესაბამისად, არც ერთი მათგანი არ თმობდა პოზიციებს. ხშირად მაშინაც კი, როდესაც სხვა ფრონტებზეც იბრძოდნენ და ძალების გაგზავნა ლაზიკის მიმართულებით, უჭირდათ. (აქ მოცემული სტატია წარმოადგენს საერთაშორისო კონფერენცია „არქივთმცოდნეობა, წყაროთმცოდნეობა - ტენდენციები და გამოწვევები", 25-27 ოქტომბერი, 2017 წელი. თბილისი, 2018. დაბეჭდილ მიმოხილვას, იგივე დასახელების ვრცელი ნაშრომის მოკლე გეგმას)

ნ. ხოფერია - ფრანკი მოქირავნეები საქართველოში (XI ს.)

XI საუკუნის დასაწყისიდან, დასავლეთ ევროპელი მოქირავნე მეომრები ბიზანტიის ჯარის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. ისინი ემსახურებოდნენ იმპერატორებს, მონაწილეობდნენ ბიზანტიურ სამხედრო კამპანიებში. ხშირად, მათი აჯანყებები საფრთხესაც კი უქმნიდა იმპერიას (რიჩარდი 1952: 171). მოქირავნე ფრანკების გამოყენება აღმოსავლეთში სხვა ქრისტიანულმა და ისლამურმა სახელმწიფოებმაც დაიწყეს. მათ შორის, საქართველომაც. განსაკუთრებით ცნობილია 1121 წელს, დიდგორის ბრძოლაში, ფრანკების მონაწილეობა. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ მსგავსი შემთხვევა XI საუკუნის საქართველოს ისტორიაშიც შეიძლება მოვიძიოთ.